غار کتله خور

Katalehkhor Cave

غار کتله خور دومین غار جهان از لحاظ وسعت می باشد که در توابع شهر گرماب استان زنجان واقع شده است.

وجه تسمیه نام غار:

در زبان آذری کتله به معنی پستی و بلندی و خور به معنی راحتی و آسانی است که در مجموع به معنی پستی و بلندی های راحت و دنج ترجمه گردیده است. هرچند معانی دیگری همچون تپه خورشید یا روستای بدون خورشید نیز در مقالات برای غار تعریف کرده اند.

قدمت و ساختار غار:

براساس نقشه های زمین شناسی، غار کتله خور در دل کوه ساقیزلو به وجود آمده و احتمالاً 30 میلیون سال قدمت دارد. ورودی غار به صورت طاق مثلثی شکل به قطر 70 سانتی متر بوده و در ابتدا راه ورودی غار همین ورودی کوچک بوده است که اکنون نیز آن را بصورت نمادین حفظ کرده اند. این دهانه تا سال 1372 به همان شکل طبیعی موجود بود که در این سال توسط استانداری زنجان تعریض و بازگشایی گردید. در کاوش های اولیه که توسط استانداری انجام شده در حدود 15 متر اولیه به سمت چپ جدا می شده که به دهلیز سمت چپ غار  وصل می گردیده و هم اکنون از این دهلیز که راهی جداگانه برای آن به بیرون باز کرده اند جهت سالن انتظار استفاده می شود. این دهلیز را افراد محلی یورت یری (yortyari) می گفته اند و در آنجا تعدادی اسکلت های انسانی و تکه های سفال پیدا شده است که بر اساس بررسی های انجام شده متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد می باشد. هرچند به طور قطع نمی توان مدعی شد که این اسکلت ها متعلق به غارنشینان بوده و ممکن است متعلق به افرادی بوده باشد که در این مکان گم یا دفن شده اند.

این غار هم اکنون به صورت سه طبقه خشک و طبقه چهارم آن به صورت غار آبی می باشد. پس از تحقیقاتی که در سال 1381 توسط آلمانی ها و سوئیسی ها انجام پذیرفت، حدود 30 کیلومتر از مسیر های غار نقشه برداری گردید و بنابر گفته ایشان احتمال می رود سه طبقه دیگر غار آبی ( تا رسیدن به سفره های آب زیرزمینی ) وجود داشته باشد.

از سال 1372 تاکنون تقریباً 5/2 کیلومتر از غار ( جمعاً از مسیر رفت و برگشت ) آماده بازدید شده است ( بالاترین طبقه ). در ابتدا لازم بوده که از ورودی غار تا سه راهی اول را سینه خیز طی نمود که تمامی سقف، کف و دیواره ها دستکاری و تعریض گردیده اند. بعد از سه راهی مذکور تا نیمه های حوزه بازدید فقط قسمت هایی از کف غار دستکاری گردیده که رفته رفته دستکاری داخل غار کم شده و به صورت طبیعی با نورپردازی های انجام گرفته قابل بازدید می باشد.

مسئولین غار معتقدند که غار کتله خور از لحاظ وسعت دومین غار جهان و از لحاظ زیبایی شاید اولین غار خشک جهان محسوب می گردد. وجود دهلیزها، گذرگاه ها، استالاگمیتها و استالاکتیت ها جلوه و زیبایی خاصی به غار داده است. بخصوص قندیل های با اشکال مختلف که مسئولین غار نام های گوناگونی همچون شیر خوابیده، پنجه شیر، پای فیل، سفره عقد، عروس و داماد، سگ شکاری و غیره بر آنها نهاده اند زیبایی خاصی به غار بخشیده است.

به علت نبودن نور کافی، تنها موجود زنده داخل غار خفاش است که این خفاش ها در زمان غروب جهت تغذیه در ورودی غار رفت و آمد دارند.

رطوبت و درجه حرارت داخل غار در قسمت های مختلف متفاوت است. هوا در ورودی غار تا عمق حدود 400 متری خنک بوده و از دمای حدود 11 درجه شروع می شود و به تدریج  افزایش پیدا می کند. در اعماق غار درجه حرارت تا 24 درجه و درصد رطوبت هوا تا 90 درصد می رسد که هوای نسبتاً سنگینی برای تنفس است.

آب های با PH اسیدی در هنگام عبور از لایه های آهکی تبدیل به محلول بی کربنات می گردند. این محلول در سقف غار به دلیل کاهش فشار، گاز دی اکسید کربن از دست داده و به کربنات کلسیم تبدیل می شود که پس از آبگیری در سقف غار رسوب می کند که به این رسوبات قندیلی که از سقف آویزان می شود استالاکتیت می گویند. آبی که از این قندیل ها بر زمین می چکد حاوی کربنات کلسیم است و به تدریج قندیل وارونه در این محل شکل می گیرد که به آن استالاگمیت می گویند. کم کم بر اثر مرور زمان این دو نوع قندیل به هم رسیده و ستون های آهکی ایجاد می کنند که زیبایی و جلوه خاصی دارند. ممکن است رسوب های قندیل ها خالص نبوده و بر اساس نوع ناخالصی، قندیل ها رنگ های مختلفی داشته باشند. درصورتی که قندیل ها صرفاً حاوی بی کربنات کلسیم بوده و ناخالصی نداشته باشند به شکل بلورهای شیشه ای شفاف مشاهده می گردند. سرعت رسوب گذاری به عوامل متعدد از قبیل سرعت آب، غلظت بی کربنات، قابل نفوذ یا غیر قابل نفوذ بودن سقف غار، قابلیت سقف جهت نگهداری رسوبات و غیره بستگی دارد. قندیل های گل کلمی غار اکنون فعال نمی باشند اما ظاهراً در گذشته هر 30 سال یک میلی متر به ضخامت آنها اضافه می شده است. غار کتله خور جزء معدود غارهایی است که در حال حاضر دارای رسوب گذاری فعال می باشد و به طول قندیل های قلمی آن هر 7 سال یک میلیمتر اضافه می گردد.

گفته می شود که طبقه های زیرین غار کتله خور احتمالاً با غار علیصدر همدان مربوط می باشد که این نظریه اثبات نشده است.

* منبع: مجتمع تفریحی غار کتله خور، شرکت سیاحتی توریستی همیار زنگان ( با تصرف و اصلاحات )

موقعیت جغرافیایی:

استان زنجان، شهر گرماب، " 30  '00  ْ32  شمالی و "21 '31   ْ48  شرقی. ارتفاع از سطح دریا 70 متر.

نحوه دسترسی:

فاصله غار کتله خور با شهرهای هدف و همچنین شهرهای اطراف به شرح زیر است:

تهران                  410

زنجان                 165

قیدار                  84        

سلطانیه              125      

همدان                175

غار علیصدر           105      

اگر از تهران قصد سفر به کتله خور را دارید می توانید از خروجی ابهر از اتوبان قزوین -  زنجان خارج شوید. به این ترتیب بجای اینکه دو ضلع یک مثلث را طی کنید یک ضلع آن را خواهید پیمود و مسیر کوتاه تر خواهد شد. برای رسیدن به غار باید از شهرهای قیدار، زرین رود و گرماب عبور نمایید. در این مسیر از ابهر تا غار کتله خور جاده تماماً یک بانده و آسفالت است. اگر اصرار داشته باشید که مسیر بیشتری را در اتوبان طی طریق فرمایید، لازم است در حدود 40 کیلومتری زنجان از اتوبان خارج شده، وارد جاده قدیم زنجان شوید و سپس از طریق شهر سلطانیه ادامه مسیر دهید.

درصورتیکه بخواهید از غرب کشور به غار کتله خور بروید، می توانید از مسیر همدان – کبودرآهنگ – شیرین سو – زرین آباد به گرماب برسید. این مسیر نیز تماماً آسفالته و یک بانده است. علائم هشدار دهنده ی جاده خیلی مطلوب نیست.

امکانات رفاهی:

* پارکینگ مناسب جهت پارک خودرو موجود است.

* برای ورود به غار لازم است بلیط تهیه فرمایید.

* آنتن دهی تلفن همراه در محوطه ی بیرونی غار وجود دارد. داخل غار آنتن دهی تلفن همراه ممکن نیست.

* نزدیک ترین پمپ های بنزین و CNG در شهرهای قیدار و زرین آباد واقع شده اند.

* آب آشامیدنی سالم در محوطه قابل تهیه است.

* در محوطه ی مقابل غار فروشگاه و رستوران وجود دارد. کیفیت غذا بستگی به سلایق مختلف دارد و اظهار نظر در مورد آن مشکل است.

* سرویس بهداشتی با کیفیت نسبتاً قابل قبول در محوطه ی بیرونی غار وجود دارد. توالت فرنگی موجود نیست.

* از همراه بردن وسایل سنگین و غیرضروری به داخل غار خودداری کنید.

* ورود و پیشروی در غار برای افرادی که بیماری ریوی پیشرفته هستند مناسب نیست.

* داخل غار دارای برق اضطراری است اما اگر می خواهید خیلی محکم کاری کنید، همراه داشتن چراغ قوه می تواند مفید باشد.

* در محوطه ی بیرونی غار تعداد محدودی سوئیت برای اقامت موجود است.

* امکان اسکان در چادر فراهم است.

* بروشور به زبان های فارسی و انگلیسی یا موجود نیست یا به طور معمول ارائه نمی شود.

* در داخل غار راهنما جهت ارائه توضیحات لازم حضور دارد.

* عکس برداری با فلاش یا با دوربین تلفن همراه عملاً به درد نمی خورد، وقت خود راتلف نکنید. اگر می خواهید عکس مناسب بگیرید حتماً با خودتان سه پایه دوربین ببرید یا از دوربین هایی با حساسیت های 1600 به بالا استفاده کنید.

امنیت منطقه:

این منطقه از کشور از امنیت بالایی برخوردار است. محوطه تفریحی مقابل غار فضای مناسبی برای استراحت و کمپینگ در فصل تابستان است و با توجه به اینکه نگهبان و تأسیسات موجود است، از شرایط امنیتی خوبی برخوردار می باشد. جاده منتهی به غار، یک بانده و نسبتاً فرعی است. بنابراین درصورت بروز مشکل در ساعات انتهایی شب ( به دلیل کاهش رفت و آمد )، احتمال اینکه بتوان به راحتی مشکل را مرتفع سازید کم است.

بهترین زمان بازدید:

در تمام ایام سال می توانید از غار کتله خور بازدید کنید. طبیعتاً زمستان های سرد استان زنجان، جاده های لغزنده، سوز سرما و روزهای کوتاه می تواند آزار دهنده باشد. بهترین زمان بازدید ماه های اردیبهشت، خرداد، شهریور و مهر است.

* توضیحات اضافه:

اگر از غار کتله خور بازدید می کنید حیف است سری به گنبد سلطانیه نزنید. همچنین بقعه ی ملا حسن کاشی، خانقاه چلبی اوغلو و معبد داش کسن از دیگر آثار دیدنی این منطقه است. همچنین اگر به بازدید از غارهای شاخص ایران علاقه مندید توصیه می شود از غارهای علیصدر کبودرآهنگ همدان، غار قوری قلعه پاوه، غار کرفتو سقز و غار سهولان بوکان که به نحو شایسته ای برای بازدید عموم آماده شده اند نیز دیدن فرمایید.

* توضیحات عکس ها:

عکس شماره 1 :

            نمای کلی از محوطه ی بیرونی غار کتله خور

عکس شماره 2 :

            نمای سردر ورودی غار کتله خور. ورودی سمت راست، ورودی اصلی غار و ورودی های سمت چپ مربوط به یورت یری است که فعلاً پس از تعریض و آماده سازی برای انتظار استفاده می شود.

عکس شماره 3 :

            سالن انتظار. در این فضا منتظر می مانید تا نوبتتان بشود تا از غار بازدید کنید. در این مکان نوشیدنی و برخی خوراکی ها برای فروش عرضه می شود.

عکس شماره 4 :

            نمای دیگری از سالن انتظار در غار کتله خور.

عکس شماره 5 :

            رسوب های داخل غار شکل های زیبایی ایجاد می کند. در اینجا پنجه ی شیر را ملاحظه می کنید.

عکس شماره 6 :

            تونل قندیلی در غار کتله خور

عکس شماره 7 :

            قندیل های رسوبی ناشی از بی کربنات در غار کتله خور

عکس شماره 8 :

            قندیل های رسوبی ناشی از بی کربنات در غار کتله خور

عکس شماره 9 :

            نمای زیبایی از غار کتله خور. هر چقدر هم سعی کنید هیچ دوربینی کار چشم را نمی کند. باید بروید و ببینید و از صمیم قلب لذت ببرید.

عکس شماره 10 :

            قندیل های رسوبی با اشکال زیبا در غار کتله خور

عکس شماره 11 :

            میدان ستون ها در غار کتله خور

عکس شماره 12 :

            رنگ بندی های زیبا در غار کتله خور. در این عکس یک نفر دیده می شود. او را پیدا کنید!

عکس شماره 13 :

            دو جادوگر در غار کتله خور

عکس شماره 14 :

            سفره ی عقد در غار کتله خور.

عکس شماره 15 :

            نمایی زیبا از غار کتله خور

عکس شماره 16 :

            قصر بلورین در غار کتله خور

عکس شماره 17 :

            غار کتله خور. در برخی نقاط برای اینکه بازدیدکنندگان زیاد بالا و پایین نروند و از طرف دیگر شکل طبیعی غار حفظ شود دالان های فلزی نصب کرده اند.

عکس شماره 18 :

            شتر با جهاز در غار کتله خور

عکس شماره 19 :

            عروس و داماد در غار کتله خور!

عکس شماره 20 :

            نمایی زیبا از غار کتله خور

عکس شماره 21 :

            در مقابل غار یک سد احداث شده است که در مواقع پر آبی منظره ی زیبایی ایجاد خواهد کرد.

عکس شماره 22 :

            نویسنده در محوطه ی مقابل غار.

نویسنده و عکس ها: دکتر مسعود شهیدی

***

هرگونه کپی برداری به منظور تجاری ممنوع است. کپی برداری به منظور اشاعه فرهنگ گردشگری و با اهداف غیرتجاری درصورت اجازه مدیر سایت و ذکر منبع بلامانع است.

بازدید کننده ی گرامی: در صورتی که از غار کتله خور بازدید نمودید، خواهشمند است هرگونه تغییر در مطالب مربوط به امکانات رفاهی یا سایر مواردی که به نظرتان می رسد را از طریق لینک نظرات به مدیریت سایت اطلاع دهید تا دیگران نیز از آن بهره مند گردند. با تشکر