غار کرفتو

Karaftou cave

غار کرفتو بی‌شک یکی از جذاب‌ترین نقاط دیدنی غرب کشور محسوب می‌شود.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت: غار کرفتو مجموعه‌ای از زیبایی‌های طبیعی و تلاش انسان‌های پیشین برای غلبه بر طبیعت و زندگی بهتر و ایمن‌تر است. این اثر باستانی و تاریخی در صخره‌ی مرتفعی در حدود 70 کیلومتری شمال غرب شهر دیواندره و با احتساب همین مسافت تقریبی در شرق شهر سقز واقع‌شده است. غار کرفتو از نوع غارهای آهکی و طبیعی است و به‌احتمال‌زیاد در دوران سوم زمین‌شناسی شکل‌گرفته است.

در گذشته براثر سکونت اقوام گوناگون تغییرات، دگرگونی‌ها و دخل و تصرفاتی در غار ایجادشده و فضاهایی به‌صورت اتاق‌های تودرتو، راهرو و دالان عبوری و ... به وجود آمده  و ازاین‌جهت  غار کرفتو در میان غارهای دست‌کن از شهرت خاصی برخوردار است و این شهرت بی‌دلیل نیست، زیرا این غار ازلحاظ بافت ساختمانی بی‌نظیر است. ارتفاع دهانه ورودی غار (دهانه ورودی فعلی) از سرِ تپه در حدود 20 الی 25 متر بوده که درگذشته راهی نسبتاً سخت و دشوار در کمر کوه و صخره بیرونی، هدایت بازدیدکنندگان به داخل غار را به عهده داشت، به صورتی که با قرار دادن تعدادی سنگ‌چین و استفاده از پلکان‌های چوبی علاقه‌مندان می‌توانستند با دشواری به داخل راه یابند. در قسمت جلویی غار، چهار طبقه معماری صخره‌ای و دست کن ایجادشده که در هر طبقه علاوه بر ایجاد اتاق‌های تو در تو با پنجره‌ها و نورگیرهایی به فضای بیرونی و درگاهی‌های مربوطه ساخته‌شده‌اند. دالان‌ها و راهروهای عبوری به‌منظور ارتباط به طبقات، پله‌ای تراشیده شده در سنگ و حتی  ایجاد جای مناسب کلون و چفت‌وبست پنجره‌ها و درگاهی‌ها باعث تأمین امنیت هر قسمت می‌شده و این موضوع نشان از نوعی معماری پیشرفته در آن زمان دارد. البته به دلیل ریزش‌هایی که در اثر گذشت زمان در صخره‌های بیرونی و پیرامون دهانه ورودی در مجموعه معماری صخره‌ای غار ایجادشده، تعداد اتاق‌ها و راهروهای موجود در کلیه طبقات در حال حاضر مشخص نیست و به نظر می‌رسد مجموعه معماری صخره‌ای و دست‌ساز غار بسیار گسترده‌تر از وضعیت کنونی آن بوده باشد و آثار این تخریب‌ها هنوز هم کاملاً مشخص است. روی دیوارهای برخی از اتاق‌های غار و راهروهای عبوری آن‌ها نقوشی از جانوران و گیاهان وجود دارد. زیباترین بخش معماری غار، طبقه سوم آن است. دقت در تراشیدن و کندن اتاق‌ها، فرم خاص سقف‌ها به شیوه کمانی و ایجاد درگاهی‌ها و پله‌های آستانه آن در پنجره‌ها و نورگیرهای اتاق‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است و ازنظر تزئینات موجود در پنجره‌ها قابل‌مقایسه با آثار موجود در معماری تپه نوشیجان ملایر از دوران مادهاست. بر روی سردر ورودی یکی از اتاق‌های طبقه سوم کتیبه‌ای یونانی وجود دارد که تا حد زیادی صدمه‌دیده است. در این کتیبه از الهه هراکلس یادشده و به همین دلیل بسیاری این غار را معبد الهه یونانی نام‌گذاری کرده‌اند. در این کتیبه آمده است: " این خانه هراکلس است، هر کس در آن وارد شود در امان است."  وجود این کتیبه سبب شده تا برخی را  عقیده بر این  باشد که احتمالاً این غار مدتی به‌صورت موقت مورد سکونت و استقرار سلوکیان (جانشینان اسکندر مقدونی) قرارگرفته که پس از فتوحات مهرداد دوم اشکانی به سمت غرب ایران حرکت نموده‌اند. ستون فقرات اصلی غار نزدیک به 750 متر طول دارد که در این مسیر پرپیچ‌وخم، دهانه‌ها و دالان‌های گوناگونی منشعب می‌گردد و به همین جهت تاکنون کسی قادر به شناسایی تمامی این مسیرها و تهیه نقشه کامل از آن نشده است. مسیر طبیعی غار در طول خویش دارای تفاوت‌های بسیاری است، به‌طوری‌که در برخی بخش‌ها علاوه بر وسعت خاص دالان‌ها و تالارهای طبیعی و ارتفاع زیاد سقف آن‌ها، قسمت‌هایی وجود دارد که بایستی به حالت سینه‌خیز و به‌دشواری از آن‌ها عبور نمود. همین وضعیت خاص باعث شده تا افسانه‌ها و داستان‌های بسیاری در میان اهالی منطقه وجود داشته باشد و بسیاری از طلسم غار و نحوه ایجاد آن سخن به میان آورند. حتی این امر در نوشته‌های مؤلفین محلی استان تأثیرگذارده و به ذکر چنین مطالبی پرداخته‌اند.

از سال 1378 به همت سازمان میراث فرهنگی اقدام به بهسازی مسیر منتهی به غار، ایجاد پارکینگ، سرویس بهداشتی، احداث پله‌های سنگی و آهنی، نرده‌های چوبی، خاک‌برداری از دهانه غار، برق‌رسانی و نورپردازی غار شد تا غاری که سال‌ها در گوشه‌ای از خاک پهناور ایران‌زمین، مهجور به انتظار محدود بازدیدکنندگان کوهنورد و غارنورد و شرق شناسان بود، پذیرای هزاران گردشگری باشد که امروز به‌راحتی از این جاذبه دیدنی کشور بازدید می‌کنند.

غار کرفتو با شماره 330 در فهرست آثار ملی ایران ثبت‌شده است.

* منبع اطلاعات فنی: سازمان میراث فرهنگی استان کردستان.

موقعیت جغرافیایی:

استان کردستان، شهرستان دیواندره.   " 56  '19   ْ36  شمالی و " 29 '52   ْ46  شرقی. ارتفاع از سطح دریا  2028 متر.

نحوه دسترسی:

بسته به اینکه مبدأ سفر شما کجاست، طرق مختلفی برای رسیدن به غار کرفتو وجود دارد:

• 1-از طریق سنندج (مرکز استان): از سنندج تا شهر دیواندره 95 کیلومتر فاصله است. این مسیر یک بانده با آسفالت خوب و تماماً کوهستانی است. از دیواندره به سمت سقز حرکت کنید. پس از طی 37 کیلومتر، یک سه‌راهی در سمت راست وجود دارد که به سه‌راهی تکاب معروف است.تابلو غار کرفتو در ابتدای سه‌راهی نصب‌شده است (تصویر شماره 2). از سه‌راهی تکاب تا غار دقیقاً 33 کیلومتر فاصله است. کل مسیر آسفالت و یک بانده است.کیفیت آسفالت مطلوب است. در این مسیر دو سه‌راهی وجود دارد که در هر دو لازم است به سمت چپ بپیچید هرچند تابلوی راهنمایی به سمت غار وجود دارد.
• 2-مسیر تهران–زنجان: اگر از تهران صرفاً به‌قصد بازدید غار کرفتو حرکت می‌کنید (تصمیم ندارید به همدان یا سنندج بروید یا اینکه بخواهید بعداً از طریق سنندج به تهران بازگردید) فاصله تهران تا زنجان حدود 320 کیلومتر و اتوبان است. از زنجان تا دیواندره از طریق بیجار حدود 200 کیلومتر فاصله است که جاده آن آسفالت و یک بانده و بخشی از آن کوهستانی است. (جمعاً از تهران تا دیواندره 520 کیلومتر و تا غار کرفتو 590 کیلومتر است.) اگر می‌خواهید این مسیر را انتخاب کنید بازدید از تخت سلیمان واقع در 42 کیلومتری تکاب را به شما توصیه می‌کنم. لازم به توضیح است که یک راه میانبر بسیار کوتاه شما را از تکاب به غار کرفتو هدایت خواهد کرد.
• 3-از طریق تبریز: مسیر تبریز، عجب‌شیر، بناب، ملکان، میاندوآب، بوکان، سقز، غار کرفتو را طی فرمایید.
• 4-از طریق ارومیه: مسیر ارومیه، مهاباد، بوکان، سقز، غار کرفتو را طی فرمایید.

امکانات رفاهی:

*  در محوطه مقابل غار پارکینگ نسبتاً بزرگی برای توقف خودرو وجود دارد.

*  نزدیک‌ترین پمپ‌بنزین با غار 15 کیلومتر فاصله دارد. پمپ‌بنزین دیگر در جاده دیواندره -  سقز و در زرینه (حدود 40 کیلومتری غار) واقع‌شده است.

*  سرویس بهداشتی نسبتاً قابل‌قبول است. توالت فرنگی برای بیماران و بازدیدکنندگان خارجی موجود نیست.

*  یک فروشگاه کوچک در محوطه وجود دارد.

*  رستوران موجود نیست.

*  آب آشامیدنی در دسترس است هرچند توصیه می‌شود در فصول گرم سال آب آشامیدنی بهداشتی همراه خود داشته باشید.

*  از پارکینگ تا طبقه اول غار 220 پله وجود دارد. این مکان برای سالمندان ناتوان،  بیماران با آرتروز پیشرفته زانو و بیماران با ناراحتی قلبی پیشرفته مناسب نیست.

*  آنتن دهی تلفن همراه مطلوب است.

*  برای ورود به غار لازم است بلیط تهیه کنید.

*  بروشور به زبان فارسی موجود است. اگر درخواست کنید به شما تحویل می‌دهند.

*  معمولاً داخل غار راهنما حضور ندارد.

*  در صورت قطع برق، اعماق غار فوق‌العاده تاریک می‌شود. توصیه می‌شود یک چراغ‌قوه کوچک همراه خود داشته باشید.

*  غار متعلق به همه است، از نوشتن یا حکاکی هر نوع یادگاری بر دیوارهای غار جداً پرهیز کنید.

*  در محوطه بیرونی غار درخت یا سایه بان وجود ندارد. اگر قصد دارید برای مدت طولانی در این محوطه بمانید، مراقب آفتاب‌سوختگی باشید.

*  محوطه بیرونی و همچنین فضاهای داخل غار دارای پله‌های متعدد و پستی‌وبلندی بسیار است. مراقب کودکان خود باشید.

*  در دهانه‌های خروجی غار نرده‌های چوبی درست کرده‌اند که علاوه بر شکل زیبا مانع سقوط بازدیدکنندگان می‌شود. به این نرده‌ها تکیه ندهید. خطر سقوط در این بخش برای کودکان بسیار جدی و خطرناک است.

*  هتل‌های قابل‌قبول جهت اقامت در شهرهای سنندج، سقز و مهاباد قرار دارند.

امنیت منطقه:

طی سال‌های گذشته مواردی از عدم امنیت در این منطقه گزارش نشده است. مردم کردستان انسان‌هایی جوانمرد و نیک خصال هستند. هرچند توصیه می‌شود به علت فرعی بودن جاده منتهی به غار (در ایام غیرمتعارف) شب‌هنگام در این مسیر تردد نفرمایید.

بهترین زمان بازدید:

این منطقه دارای زمستان‌های سردسیر است. احتمال وجود برف و یخ‌زدگی جاده وجود دارد. دهانه‌های ورودی غار سرد و سوزناک می‌شود. در فصول بهار، تابستان و نیمه اول پاییز به‌راحتی می‌توان از غار بازدید کرد. بهترین زمان بازدید ماه‌های اردیبهشت و خرداد است.

* توضیحات اضافه:

1- در فاصله 30 کیلومتری غار کرفتو یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری استان کردستان به نام تپه زیویه قرار دارد. در بالای تپه بقایای تأسیسات مربوط به دوره مادها موجود است. بازدید از این تپه نیاز به کوهنوردی و صرف حدوداً یک ساعت وقت دارد. یادتان باشد از غار کرفتو تا اولین سه‌راهی حدود یک و نیم کیلومتر فاصله است. برای رفتن به زیویه دست چپ بپیچید. نیازی به بازگشت این مسیر نیست. از زیویه راه مستقیم به سقز وجود دارد. (به توضیحات تپه زیویه در همین سایت مراجعه فرمایید.)

2- اگر به طبیعت‌گردی و خصوصاً بازدید از غارهای طبیعی علاقه‌مند هستید در فاصله حدود 100  کیلومتری از غار کرفتو (30 کیلومتر شمال شهرستان بوکان) غار سهولان قرار دارد. این غارِ نیمه آبی–نیمه خشکی نیز از جاذبه‌های زیبای جنوب استان آذربایجان غربی است. (به توضیحات غار سهولان در همین سایت مراجعه فرمایید.)

* توضیحات عکس‌ها:

عکس شماره 1 :

            نمای روبرو از غار کرفتو. در این نما و سایر نماهای مشابه وجود چهار طبقه غار دست کن به‌وضوح قابل‌مشاهده و تشخیص است.

عکس شماره 2 :

            سه‌راهی تکاب واقع در جاده دیواندره-سقز.

عکس شماره 3 :

            نمایی باز از غار کرفتو. وجود آنتن تلفن همراه بر بالای تپه نشان از آنتن‌دهی مناسب در محوطه غار و روستاهای اطراف دارد.

عکس شماره 4 :

            نمایی از غار کرفتو.

عکس شماره 5 :

            پله‌های منتهی به دهانه غار.

عکس شماره 6 :

            نمایی عمودی از ورودی غار.

عکس شماره 7 :

            جاده منتهی به غار، پارکینگ، سرویس‌های بهداشتی، پله‌ها و دفتر فروش بلیط.

عکس شماره 8 :

            پله‌های آهنی جهت ورود به طبقه اول.

عکس شماره 9 :

            بخش طبیعی از داخل غار. لازم به توضیح است  نور داخل غار به این میزان که مشاهده می‌کنید نیست و بسیار تاریک‌تر است.

عکس شماره 10 :

            بخش طبیعی داخل غار. بخش‌هایی از غار به علت سقف بسیار بلند و نورپردازی ناقص قابل عکس‌برداری مفید نیست مگر اینکه چندین پروژکتور قوی با خود همراه داشته باشید.

عکس شماره 11 :

            یکی از ایوان‌های خروجی غار. در سمت راست تصویر گودالی دست کن مشاهده می‌شود که برای ذخیره آب استفاده می‌شده است.

عکس شماره 12 :

            یکی از دالان‌های ارتباطی. در بسیاری از دالان‌ها باید به‌صورت خمیده عبور کرد.

عکس شماره 13 :

            ایوان طبقه چهارم. به طاقچه‌های کنده‌شده در دیواره دقت فرمایید.

عکس شماره 14 :

            نمایی از تپه مقابل. در این ناحیه باد به‌شدت می‌وزد.

عکس شماره 15 :

            برای گذر از برخی نقاط غار لازم است خمیده عبور کنید. در برخی فصول کف غار در این نواحی خیس است.

عکس شماره 16 :

            دالان‌های ارتباطی. به طاق هلالی دالان دقت فرمایید. در سمت راست تصویر راه‌پله‌ای سنگی برای رفتن به طبقه بالاتر وجود دارد.

عکس شماره 17 :

            اتاق‌های طبقه سوم. این اتاق‌ها اوج هنر حجاری هستند. روی کوچک‌ترین جزئیات از قبیل قوس سقف، دیوارها، کتیبه درگاه‌ها، طاقچه، محل نگهداری آب، سکو برای نشستن و غیره کار شده است.

عکس شماره 18 :

            اتاق‌های طبقه سوم. به درگاه و محل قرار گرفتن در دقت فرمایید. جای تأسف است که این فضای زیبا با یادگاری‌هایی که هیچ مفهومی هم ندارند آلوده‌شده است.

عکس شماره 19 :

            نمایی از ایوان طبقه چهارم.

عکس شماره 20 :

            یکی از دالان‌های ارتباطی.

عکس شماره 21 :

            نمایی از راه‌پله که از ایوان طبقه سوم گرفته‌شده است.

عکس شماره 22 :

            یکی از فضاهای بزرگ غار که توسط یک تونل دست کن به بیرون راه پیدا می‌کند.

عکس شماره 23 :

            یکی از اتاق‌های دست کن غار به مساحت تقریبی 100 مترمربع.

عکس شماره 24 :

            نمایی از داخل غارکرفتو

عکس شماره 25 :

            اتاق‌هایی از طبقه اول غار.

عکس شماره 26 :

            نمایی از غار کرفتو.

عکس شماره 27 :

            پارکینگ و تأسیسات.

نویسنده و عکس‌ها از: دکتر مسعود شهیدی

هرگونه کپی‌برداری به‌منظور تجاری ممنوع است. کپی‌برداری به‌منظور اشاعه فرهنگ گردشگری و با اهداف غیرتجاری در صورت اجازه مدیر سایت و ذکر منبع بلامانع است.

بازدیدکننده‌ی گرامی: درصورتی‌که به غار کرفتو سفر نمودید، خواهشمند است هرگونه تغییر در مطالب مربوط به امکانات رفاهی یا سایر مواردی که به نظرتان می‌رسد را از طریق لینک نظرات به مدیریت سایت اطلاع دهید تا دیگران نیز از آن بهره‌مند گردند. با تشکر