ماسوله
Masouleh
بی‌شک ماسوله یکی از زیباترین روستاهای کوهپایه‌ای در ایران است. هرچند در تقسیم‌بندی‌های جدید وزارت کشور ماسوله به‌عنوان شهر شناخته می‌شود اما یقیناً با جمعیتی در حدود ششصد نفر، نمی‌توان آن را شهر نامید. به همین دلیل در این مقاله ترجیح داده می‌شود به‌جای استفاده از واژه‌های شهر یا روستا، صرفاً از "ماسوله" نام‌برده شود.
ماسوله در 60 کیلومتری رشت و 32 کیلومتری غرب فومن در دامنه‌ی کوهپایه‌ای که 1050 متر از سطح دریا ارتفاع دارد واقع‌شده است. پایین‌ترین نقطه‌ی ماسوله با بالاترین نقطه‌ی آن حدود 120 متر اختلاف ارتفاع دارد. ازلحاظ جمعیت‌شناسی، مردم ماسوله آمیخته و تأثیر پذیرفته از فرهنگ‌های تالشی، آذری خلخالی و گیلکی هستند و گویش عامه، زبان تالشی است.
آن‌گونه که در منابع مختلف فارسی و انگلیسی آمده است، قدمت ماسوله‌ی فعلی به حدود هشت‌صد تا هزار سال می‌رسد. روستای متروک مانده‌ای در دوازده کیلومتری شمال ماسوله قرار دارد که به آن کهنه ماسوله می‌گویند و سفالینه‌های پیداشده در آن، به حدود قرن‌های پنجم تا ششم هجری برمی‌گردد. گفته می‌شود که اهالی کهنه ماسوله به دلیل بیماری طاعون و حملات سایر روستاها به محل فعلی مهاجرت کرده‌اند. از طرف دیگر امام‌زاده‌ای به نام عون بن محمد حنفیه بن علی (ع) در مرکز ماسوله وجود دارد که برفرض صحت مدعا، باید مربوط به اوایل قرن دوم هجری، یعنی بیش از هزار و دویست سال قبل باشد. سال‌هایی که بعید به نظر می‌رسد رد پای شیعه در این منطقه وجود داشته باشد.
آب‌وهوا و استعدادهای طبیعی
ماسوله در کنار رودخانه‌ای نسبتاً پرآب به نام ماسوله رودخان واقع‌شده است. این رودخانه از به هم پیوستن سرشاخه‌های بالادست ایجادشده و درست در کنار ماسوله آبشار زیبایی وجود دارد. همان‌طور که گفته شد، ماسوله در منطقه‌ای کوهستانی واقع‌شده است و در ارتفاعات این منطقه قلل مرتفعی وجود دارد که قله‌ی شاه معلم با 3050 متر ارتفاع، بلندترین آن‌هاست.
ماسوله تابستان‌هایی با هوای معتدل و زمستان‌هایی سرد دارد. بیش از یک ماه از سال در این منطقه یخبندان است و در بسیاری از روزها، ابرها چنان تو را در برمی‌گیرند و هوای مه‌آلود، زیبایی‌های ماسوله را دوچندان می‌سازند. میزان بارش باران و برف نسبتاً قابل‌توجه است و هوا رطوبت بالایی دارد. این رطوبت به علت خنکی هوا آزاردهنده نیست.
اقتصاد و تجارت
بازار ماسوله مجموعه‌ای است بسیار دل‌نشین که در آن انواع کسب‌وکار، بخصوص در ارتباط با گردشگران به چشم می‌خورد. چندین رستوران، نانوایی، شیرینی فروشی، خواروبار و میوه‌فروشی، دکان‌های فروش صنایع‌دستی محلی و چینی، کلوچه‌پزی، آهنگری و ... در این بازار وجود دارد. بازار عمدتاً بدون سقف است و با پیچ‌وخم کوچه‌ها بالا و پایین می‌رود. وجود محله‌های مختلف، مساجد و کاروانسراهای متعدد نشان از زمانی دارد که ماسوله جمعیتی بیش از اکنون داشته و از اقتصادی شکوفاتر و بر مبنای مراودات تجاری با روستاها و شهرهای اطراف بهره‌مند بوده است. اقتصادی که با مهاجرت تدریجی روستائیان به شهر دیگر شکوفایی سابق را ندارد.
جمعیت ماسوله
جمعیت ماسوله در حال حاضر حدود 600 نفر است. ازنظر استانداردهای امروزی وزارت کشور عملاً نمی‌توان ماسوله را شهر نامید. زمانی جمعیت ماسوله بیشتر بوده و اهالی به گمان اینکه اگر از روستا به شهر تبدیل شوند، از امکانات بیشتری برخوردار خواهند بود، عملاً جمعیت روستا را به‌طور غیرواقعی بالاتر ازآنچه بوده گزارش کرده‌اند. هرچند امروز اکثریت اهالی از اینکه ماسوله ازنظر قانونی به شهر تبدیل‌شده است ناراضی هستند. درهرصورت آنچه به قاطعیت می‌توان گفت، اینکه ماسوله در حال حاضر روستایی است که اقتصاد آن به‌طور کامل به گردشگری وابسته است و جالب اینکه نه خود ماسوله‌ای‌ها و نه گردشگرانی که به ماسوله می‌آیند، دلشان برای حفظ یک محیط زیبا و دل‌نشین که می‌تواند جاذبه‌ی گردشگری جهانی داشته باشد، نمی‌سوزد.
معماری ماسوله
اکثر ساختمان‌ها در ماسوله به رنگ زرد یا رسی است. این باعث می‌شود که خانه‌ها در مه بهتر دیده شوند. چراکه نزدیک به یک‌سوم سال ماسوله در مه فرو می‌رود. ساختمان‌ها (بخصوص ساختمان‌های قدیمی‌تر) اکثراً دوطبقه ساخته‌شده‌اند. خانه‌های قدیمی که با ترکیبی از سنگ و چوب ساخته‌شده‌اند، یکی‌یکی از بین می‌روند و جای خود را به ساختمان‌های بتونی با سقف‌های آهنی می‌دهند. هرچند سعی می‌شود ظاهر خارجی ساختمان‌ها همان الگوی سنتی خود را حفظ نمایند. در و پنجره‌های چوبی (بخصوص انواع قدیمی آن) زیبایی خاصی به ماسوله می‌دهند و اهالی خوش‌ذوق ماسوله چهارچوب پنجره‌ها را گلدان‌های شمعدانی به نحو شایسته‌ای تزیین می‌نمایند.
یکی از جاذبه‌های معماری ماسوله این است که سقف خیلی از خانه‌ها، حیاط خانه‌ی دیگر یا مسیر و رفت‌وآمد سایرین به‌حساب می‌آید. باوجود برف و باران، به‌ندرت در ماسوله از سقف شیب‌دار استفاده می‌شود و امروزه برای پوشش خارجی سقف از آسفالت و ایزوگام استفاده می‌کنند. هرچند هنوز هم می‌توان پوشش‌های سنتی کاه‌گلی را پیدا کرد. این پوشش سنتی را باید سالانه ترمیم نمود.
سیستم سنتی گرمایش خانه‌های ماسوله استفاده از بخاری چوبی، سوزاندن فضولات خشک‌شده‌ی حیوانات و کرسی بوده است که همه‌ی آن‌ها امروزه جای خود را به بخاری نفتی، برقی و بخاری‌هایی که با گاز کپسولی می‌سوزند، داده‌اند. ماسوله نیازی به سیستم‌های خنک‌کننده‌ی امروزی ندارد.
مشکلات زیست‌محیطی
آفت بزرگی که از حدود پنجاه سال پیش تمام جنگل‌ها و مراتع کشور را در برگرفت و پس از انقلاب تشدید شد، یعنی قطع بی‌رویه درختان جنگل‌ها و چرای احشام در منطقه‌ی ماسوله نیز مشاهده می‌شود. بسیاری از درختان بریده‌شده‌اند. سطح وسیعی از مراتع بالادستی ماسوله از بین رفته‌اند و همین نکته به‌تنهایی عامل بروز سیل‌های ویرانگر در منطقه می‌شود. زیبایی و بکر بودن را از آن می‌گیرد و به‌تدریج، ماسوله نیز مانند بسیاری از جاذبه‌های طبیعی در کشور، فرم و محتوای اصلی و اصیل خود را از دست می‌دهد.
مشکل همه‌گیر دیگری که در منطقه به چشم می‌خورد دفع غیربهداشتی زباله است. هرچند در خود ماسوله سطل‌های بزرگ زباله گذاشته‌اند، اما بازهم در بسیاری نقاط شاهد انواع زباله‌ها هستیم. در مسیر رودخانه، هر جا که بنشینی، اطرافت آکنده از زباله، خصوصاً زباله‌های تجدیدناپذیر یا دیر‌تجدیدپذیر هستیم. مردم ما به‌غلط این‌گونه می‌اندیشند که وظیفه‌ی دولت و شهرداری‌هاست که حتی زباله‌های کنار رودخانه را جمع‌آوری کند.
ریزش سنگ، رانش زمین و زلزله از مشکلات دیگر زیست‌محیطی است که طی سالیان گذشته گریبان ماسوله‌ای‌ها را گرفته است.
- ماسوله طی شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به‌عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده است.
موقعیت جغرافیایی:
استان گیلان، شهرستان فومن. " 18 '09 ْ37 شمالی و "24 '59 ْ48 شرقی. ارتفاع از سطح دریا 1050 متر.
نحوه دسترسی:
برای رسیدن به ماسوله، ابتدا لازم است خود را به شهر فومن برسانید. اگر خودروی شخصی ندارید می‌توانید از رشت یا فومن با سواری یا مینی‌بوس به ماسوله بروید. اگر با خودروی شخصی، از تهران قصد سفر به ماسوله را دارید، نیازی نیست ابتدا به شهر رشت بروید. بلکه قبل از رسیدن به شهر رشت، می‌توانید به سمت فومن تغییر مسیر دهید.
از فومن تا ماسوله 32 کیلومتر راه است. جاده تماماً آسفالته و دارای علائم هشداردهنده است. نیمی از این مسیر کوهستانی است. مراقب عبور تراکتور، تیلر و احشام باشید. در برخی از نقاط احتمال ریزش کوه وجود دارد. به تابلوهای هشداردهنده توجه فرمایید.
امکانات رفاهی:
* برای ورود به ماسوله به ازاء هر خودرو ورودی گرفته می‌شود.
* بروشور و برگه‌ی اطلاع‌رسانی به زبان فارسی یا سایر زبان‌ها وجود ندارد. هرچند گردشگران خارجی بالاخره یک‌جورهایی گلیم خودشان را از آب بیرون می‌کشند.
* در مواقع معمولی سال جای پارک خودرو موجود است.
* آب آشامیدنی در ماسوله موجود است. این آب از چشمه‌های متعددی که در ماسوله وجود دارد تأمین می‌گردد.
* سرویس بهداشتی عمومی در ماسوله وجود دارد. هتل‌ها و اماکن پذیرایی همه دارای سرویس بهداشتی هستند و برخی از آن‌ها توالت فرنگی نیز دارند.
* آنتن دهی تلفن همراه وجود دارد.
* انواع و اقسام رستوران برای پذیرایی از میهمانان وجود دارد و غالباً قیمت آن‌ها مناسب است.
* فروشگاه برای تهیه‌ی مواد غذایی وجود دارد. سایر نیازمندی‌های معمولی را نیز می‌توانید از ماسوله تهیه فرمایید.
* پمپ‌بنزین و پمپ CNG در فومن وجود دارد. وقتی از فومن به سمت ماسوله حرکت می‌کنید برای یک مسیر 70 کیلومتری (رفت‌وبرگشت) در مسیر کوهستانی بنزین داشته باشید.
* طبیعت زیبای ماسوله و اطراف آن بیش‌ازاندازه صدمه دیده است. به دست خودمان با ریختن زباله آن را بدتر نکنیم.
* ماسوله برای خودش سوغاتی‌هایی دارد. عروسک، دستکش و پاپوش‌های بافتنی محصول دست خانم‌های ماسوله است. ماسوله‌ای‌ها شیرینی‌های مخصوص و کلوچه‌ی فومنی هم می‌پزند و ارائه می‌کنند. خرید محصولات محلی (برعکس محصولات چینی) یعنی کمک به اقتصاد مردم دوست‌داشتنی ماسوله.
امنیت منطقه:
به‌طورکلی استان گیلان جزء استان‌های امن کشور به‌حساب می‌آید. گیلانی‌ها مردمی خونگرم و میهمان‌نواز هستند و به حضور گردشگران در شهر و دیار خود عادت دارند. آن‌هایی که امروز در ماسوله زندگی می‌کنند، بخش عمده‌ی درآمدشان را حضور گردشگران تأمین می‌کند. بنابراین معمولاً رفتار خوب و شایسته‌ای با میهمانان خود دارند. معمولاً مشکلی ازنظر امنیت در این منطقه وجود ندارد.
بهترین زمان بازدید:
بازدید از ماسوله در هر موقع از سال لطف و زیبایی خودش را دارد. اگر برف سنگین و یخبندان باعث سخت شدن تردد نگردد، ماسوله حتی در زمستان‌ها هم زیباست. اما بهترین زمان بازدید از ماه اردیبهشت تا آبان است. به خاطر داشته باشید که در تعطیلات ممکن است به‌راحتی جا برای اقامت پیدا نکنید.
* توضیحات اضافه:
اگر به‌قصد گردشگری عازم فومن هستید، توصیه می‌کنم از قلعه رودخان و موزه‌ی میراث روستایی گیلان نیز بازدید فرمایید.
* توضیحات عکس‌ها:
عکس شماره 1 :
نمایی باز از روستای ماسوله
عکس شماره 2 :
نمایی از روستای ماسوله در پاییز
عکس شماره 3 :
معماری سنتی خانه‌های ماسوله
عکس شماره 4 :
معماری سنتی خانه‌های ماسوله
عکس شماره 5 :
نمایی زیبا از معماری سنتی ماسوله
عکس شماره 6 :
نمایی از روستای ماسوله
عکس شماره 7 :
یکی از خانه‌هایی که گذر ایام آن را خراب کرده است.
عکس شماره 8 :
یکی از کوچه‌های ماسوله
عکس شماره 9 :
در ماسوله مغازه و دست‌فروش‌هایی که صنایع‌دستی ارائه می‌کنند، فراوان یافت می‌شود. هرچند امروزه بیشتر این صنایع‌دستی را محصولات چینی تشکیل می‌دهند اما بازهم می‌توان عروسک، لیف، جوراب و برخی چیزهای دیگر که محصول ماسوله است پیدا کرد.
عکس شماره 10 :
یکی از محصولات غذایی که در ماسوله ارائه می‌شود. ترکیبی از کنجد، عسل، شکر، گردو و ...
عکس شماره 11 :
یک آبشار زیبا درست در نزدیکی ماسوله
عکس شماره 12 :
تزیین پنجره‌ها با گل‌های شمعدانی زیبایی خاصی به نمای بیرونی خانه می‌دهد.
عکس شماره 13 :
گورستان ماسوله. این گورستان در کوه مقابل روستا واقع‌شده است. گورستان نیازی به آفتاب ندارد. ماسوله در منطقه‌ای کوهستانی و نسبتاً سرد واقع‌شده است، بنابراین اهالی ماسوله خانه‌های خود را در دامنه‌ی آفتاب‌رو ساخته‌اند و برای استفاده از فضا، امواتِ خود را در جایی که نیاز به آفتاب زیاد و گرما ندارد دفن می‌کنند.
عکس شماره 14 :
نمایی از انتهای غربی ماسوله
عکس شماره 15 :
نمایی از ماسوله
عکس شماره 16 :
در طبیعت اطراف ماسوله می‌توانید مناظر زیبایی پیدا کنید.
عکس شماره 17 :
نمایی باز از ماسوله
عکس شماره 18 :
رودخانه، جنگل، سنگ و حوصله‌ای برای گشت‌وگذار در اطراف ماسوله
عکس شماره 19 :
نمایی از کار در مزارع چای که در خیلی از نقاط گیلان می‌توانید ببینید. این عکس برای این است تا یادمان نرود بهترین و طبیعی‌ترین چای را که می‌توانید بنوشید، چای ایرانی است.
عکس شماره 20 :
نایلون بزرگ‌ترین کشف قرن بیستم و بزرگ‌ترین مشکل قرن بیست‌و‌یکم است. حیف نیست که با بی‌توجهی خود نسبت به محیطی که در آن زندگی می‌کنیم، خانه‌ی خود و دیگران را به زشت‌ترین حالت ممکن آلوده کنیم؟
* نویسنده و عکس‌ها: دکتر مسعود شهیدی
* تاریخ نگارش: 1392
هرگونه کپی‌برداری به‌منظور تجاری ممنوع است. کپی‌برداری به‌منظور اشاعه فرهنگ گردشگری و با اهداف غیرتجاری در صورت اجازه مدیر سایت و ذکر منبع بلامانع است.
بازدیدکننده‌ی گرامی: درصورتی‌که از ماسوله بازدید نمودید، خواهشمند است هرگونه تغییر در مطالب مربوط به امکانات رفاهی یا سایر مواردی که به نظرتان می‌رسد را از طریق لینک نظرات به مدیریت سایت اطلاع دهید تا دیگران نیز از آن بهره‌مند گردند. با تشکر