آرامگاه (بقعه) اِستِر و مُردِخای

Mausoleum of Esther and Mordekhai

آرامگاه استر و مردخای در مرکز شهر همدان واقع‌شده است. این آرامگاه ازجمله یادمان‌های بجا مانده از کلیمیان است که در شهر همدان واقع‌شده است.

بنای اصلی، یک ساختمان چهارگوش آجری است که در قرن هشتم توسط ارغون شاه مغول بر روی بقایای بنایی که احتمالاً متعلق به قرن سوم بوده  ساخته‌شده است. بنا شامل: مدخل ورودی، دهلیز، مقبره، ایوان و شاه‌نشین است. ورودی  آرامگاه درب کوتاه سنگی است که توسط کلون باز و بسته می‌شود و به دلیل ارتفاع کوتاه درب ، باید خمیده وارد آرامگاه شد. بنابر اظهار متولی مجموعه این سنگ بیش از دو هزار سال قدمت دارد. (کوتاه بودن ارتفاع درب ورودی به دلیل احترام گذاشتن به مجموعه‌ای که به آن وارد می‌شوید است و نوعی سلام و تعظیم محسوب می‌گردد). در ابتدای ورود، دهلیزی به ابعاد حدود هفت متر در سه متر وجود دارد. از وسط این اتاق یک ورودی به حرم تعبیه‌شده است. حرم،  فضایی مربع شکل به ابعاد سه و نیم متر است و در وسط مقبره،  دو صندوق چوبی منبت‌کاری شده زیبا وجود دارد. بنا بر روایات کلیمیان در زیر این دو صندوق چوبی آرامگاه استر و مردخای قرار دارد. کف حیاط آرامگاه ستاره هشت پر داود به چشم می‌خورد و در کنار آن محلی برای برگزاری جشن میوه بندان تعبیه‌شده است. بر ورودی اتاق مقبره به خط عبری نوشته‌شده " به همسایه خود نیکی کنید." و در کنار آن سبدی پر از عرق‌چین وجود دارد که کلیمیان هنگام اجرای مراسم مذهبی بر سر می‌گذارند.

دیوارهای داخلی بنا را کتیبه‌های کوچک و بزرگ سنگی و گچ‌بری‌هایی به خط عبری و آرامی در برگرفته است. در شاه‌نشین مجاور حرم،  صندلی‌هایی برای زیارت، استراحت و استماع توضیحات در خصوص آرامگاه گذاشته‌شده است. بر بالای فضای حرم، گنبدی آجری خودنمایی می‌کند. در دهه 1350 محوطه بیرونی آرامگاه، راهروی ورودی (که فعلاً از آن استفاده نمی‌شود) و یک کنیسه ساخته‌شده است. کنیسه در روزهای شنبه و اعیاد مذهبی، مورداستفاده کلیمیان می‌باشد.

این بنا در تاریخ 29/9/1316 با شماره 216 در فهرست آثار ملی ثبت‌شده است.

موقعیت جغرافیایی:

استان همدان، شهر همدان، " 5 '47  ْ34 شمالی و " 46 '30  ْ48 شرقی. ارتفاع از سطح دریا 1817 متر.

نحوه دسترسی:

شهر همدان از سمت ساوه 320 کیلومتر و از سمت قزوین 360 کیلومتر با تهران فاصله دارد و مرکز استان همدان است. هرچند همدان دارای فرودگاه و پروازهای مرتب هفتگی است اما حمل‌ونقل جاده‌ای عمومی‌ترین و منطقی‌ترین  روش مسافرت به همدان می‌باشد. آرامگاه استر و مردخای در مرکز شهر همدان ، ابتدای خیابان شریعتی و جنب بانک ملی ایران واقع‌شده است.

امکانات رفاهی:

*  پارکینگ مناسب نزدیک آرامگاه موجود نیست.

*  آرامگاه در محدوده طرح ترافیک قرار دارد بنابراین در روزهای غیرتعطیل لازم است خودرو خود را خارج از محدوده طرح  پارک نمایید و پیاده یا با وسیله نقلیه عمومی به مرکز شهر بروید.

*  آب آشامیدنی در آرامگاه موجود است.

*  توالت مجموعه تمیز است. آرامگاه فاقد توالت فرنگی است.

*  تعداد هتل و مسافرخانه در شهر همدان بسیار محدود است و متناسب با تعداد مسافرین در فصل تابستان نیست. به همین دلیل بسیاری از مسافران به دلیل کمبود جای مناسب و کاهش هزینه‌های سفر در چادر اطراق می‌کنند. درصورت تمایل به استفاده از هتل حتماً قبلاً هماهنگی‌های لازم را به عمل‌آورید.

*  ساعت بازدید از 8 صبح لغایت پنج بعدازظهر است. برای بازدید از آرامگاه نیازی به تهیه بلیط نیست اما متولی آرامگاه از شما طلب وجه به‌صورت همت عالی می‌کند.

*  آنتن دهی تلفن همراه مطلوب است.

امنیت منطقه:

شهر همدان از امنیت بالایی برخوردار است. مردم همدان عموماً برخورد خوبی با مسافران دارند.

بهترین زمان بازدید:

به دلیل آنکه آرامگاه استر و مردخای در مرکز شهر همدان واقع‌شده است محدودیتی برای بازدید ازنظر فصول مختلف سال وجود ندارد، اما طبیعتاً از اردیبهشت تا مهرماه زمان مناسب‌تری برای بازدید است.

* توضیحات اضافه:

اعتقادات کلیمیان در مورد استر:

بناتر اعتقاد کلیمیان، هدسه برادرزاده مردخای (پسر پائیز، از نوادگان یعقوب و از نژاد بنیامین) نگهبان دربار هخامنشیان در شوش، دختری کلیمی بود که پس از فوت پدر و مادر توسط عموی خویش مردخای تربیت و به دربار آورده شد. وی از جانب خشایارشا (سومین پادشاه هخامنشیان) به‌عنوان ملکه برگزیده شد و به علت زیبایی‌اش استر (ستاره) نام گرفت. بدین ترتیب نفوذ کلیمیان در دربار زیاد گردید. «هامان» وزیر خشایارشا، نقشه قتل‌عام کلیمیان ایران را در سر داشت. مردخای از این ماجرا مطلع شد و شاه را آگاه ساخت و به جهت موقعیتی که استر و مردخای در دربار داشتند، شاه جلوی این اتفاق را گرفت و سبب نجات قوم کلیمی در ایران شد. بعدها به‌پاس این خدمت، آرامگاه این دو تن به یکی از زیارتگاه‌های مهم کلیمیان ایران تبدیل گردید. برخی اعتقاد دارند استر همسر اردشیر پسر خشایارشا  بوده است.

 زائرین کلیمی همه‌ساله مراسم مذهبی خویش (جشن پوریم) را در این مکان اجرا می‌کنند. این مراسم در اواخر اسفند و اوایل فروردین‌ماه (13 تا 15 آدار- طبق گاه‌شمار کلیمیان) که سالروز بزرگداشت نجات کلیمیان از قتل‌عام، توسط استر ملکه خشایارشا (445-486 ق . م) – و عموی وی مردخای است، انجام می‌شود. مراسم بزرگداشت با دعا و نیایش، گرفتن روزه، مراسم افطار و خواندن طومار مگیلا آغاز و طی روزهای (14و 15 آدار) با دادن هدایا، دیدوبازدید و بزم و شادمانی ادامه می‌یابد.

کلیمیان فرزند پسر خود را برای اولین کوتاه کردن موی سر به این مکان می‌آورند و هم‌وزن موهای چیده شده، طلا یا پول به‌عنوان نذر به آرامگاه اهدا می‌گردد.   

آزاد کردن کلیمیان از بند اسارت توسط کورش کبیر:

کوروش کبیر (559-530 ق . م ) پس از لشگر کشی به بابل، کلیمیانی را که نبوکد نصر(پادشاه بابل)  از فلسطین به اسارت و بردگی گرفته و به بابل برده بود، آزاد کرد. طبق استوانه معروف کوروش، فرمان بازگشت ایشان به بیت‌المقدس در سال 537 ق.م صادر شد. پس‌ازاین فرمان به نظر می‌رسد تعدادی از این قوم در پی بازگشت کورش کبیر به ایران آمدند و در شهرهای شوش، اصفهان، همدان و ... ساکن شدند.

متن ده فرمان خداوند به حضرت موسی (ع)

• 1-من خداوند شما هستم.
• 2-هیچ خالقی را به غیر از من پرستش نکنید.
• 3-نام خداوند را به باطل بر زبان جاری نکنید.
• 4-روز شنبه را مقدس بدارید.
• 5-احترام پدر و مادر خود را بگیرید.
• 6-قتل مکن.
• 7-زنا مکن.
• 8-دزدی نکن .
• 9-شهادت دروغ مده.
• 10-برجان و مال هم‌نوعت حسرت مبر و هم‌نوعت را مثل خودت دوست بدار.

نویسنده و عکس‌ها: دکتر مسعود شهیدی

هرگونه کپی‌برداری به‌منظور تجاری ممنوع است. کپی‌برداری به‌منظور اشاعه فرهنگ گردشگری و با اهداف غیرتجاری در صورت اجازه مدیر سایت و ذکر منبع بلامانع است.

بازدیدکننده‌ی گرامی: درصورتی‌که از بقعه‌ی استر و مردخای بازدید نمودید، خواهشمند است هرگونه تغییر در مطالب مربوط به امکانات رفاهی یا سایر مواردی که به نظرتان می‌رسد را از طریق لینک نظرات به مدیریت سایت اطلاع دهید تا دیگران نیز از آن بهره‌مند گردند. با تشکر