میدان سرخ

Red Square

میدان سرخ در شهر مسکو، معروف‌ترین مکانی است که جهانیان از اتحاد جماهیر شوروی سابق و کشور روسیه فعلی می‌شناسند. میدان سرخ که در مجاورت کاخ کرملین (مرکز فرمانروایی امپراطوران و تزارهای روس و پس‌ازآن) قرارگرفته، مرکزی‌ترین نقطه‌ی شهر مسکو به‌حساب می‌آید و عملاً خیابان‌های اصلی مسکو از این میدان منشعب می‌شوند. اینکه کاخ کرملین را در کنار رودخانه بسازند، هم از نظر رفت‌وآمد آبی، هم ازنظر استفاده‌ی مستقیم از آب رودخانه و هم ازنظر دفاعی و نظامی امری طبیعی بوده است. بنابراین میدان سرخ درست در مجاورت رودخانه‌ی مسکو قرار دارد. میدان سرخ مسکو یکی از معروف‌ترین میادین جهان است. این میدان با 695 متر طول، 130 متر عرض و مساحت تقریبی 90 هزار مترمربع پس از میدان تیان‌آن‌من پکن به‌عنوان دومین میدان بزرگ جهان شناخته می‌شود. بعضی‌ها فکر می‌کنند که این میدان پس از به قدرت رسیدن بلشویک‌ها در سال 1917 سرخ نامیده شده است اما این اندیشه نادرست است.

تاریخچه میدان سرخ

 قدمت تاریخی روسیه به قرن نهم میلادی برمی‌گردد. در این زمان گروهی از وایکینگ‌ها به سمت جنوب شرقی، یعنی سرزمین‌های گرم‌تر سرازیر شدند و اولین حکومت رسمی خود را در سال 1019 میلادی در شهر کی‌یف امروزی بنا نهادند. مناطقی که تحت سلطه ایشان قرار داشت "روس" خوانده می‌شد و روسیه به معنی سرزمین روس‌هاست. نخستین سنگ بنای کاخ کرملین در سال 1367 میلادی گذاشته شد. در سال 1460 پس‌ازآنکه ایوان کبیر به قدرت رسید و توانست حکومت مرکزی قدرتمندی درست کند، عملاً مسکو به‌عنوان پایتخت روسیه شناخته شد.

میدان سرخ در ابتدا بخشی از کاخ کرملین محسوب می‌شد و نام اولیه آن Poloye place بود. در قرن هفدهم این میدان را میدان سرخ نام نهادند که به زبان اسلاوی به معنی میدان زیبا است.

در سال 1689 میلادی پترکبیر به سلطنت رسید. او دستور داد شهری زیبا در شمال غربی روسیه بسازند و نام آن را سن‌پیترزبورگ نهاد. شهر سن‌پیترزبورگ از سال 1711 میلادی به‌عنوان پایتخت روسیه انتخاب شد و تا سال 1917 که انقلاب بلشویکی بساط حکومت 272 ساله خاندان رومانوف را در هم پیچید، پایتخت روسیه بود و عملاً از محوریت مسکو کاسته شده بود. بلشویک‌ها پس از به قدرت رسیدن برای چندین سال درگیر جنگ‌های داخلی و خارجی گشتند و به "سرخ‌ها" معروف بودند. بنابراین در عین اینکه نام بسیاری از شهرها و اماکن را که مبنای مذهبی داشت یا به تزارها مربوط می‌شد را عوض کردند اما نام میدان سرخ همان‌که بود، ماند. از طرف دیگر سرخ‌ها ترجیح دادند که پایتخت اتحاد جماهیر شوروی را از سن‌پیترزبورگ به مسکو منتقل کنند.

این میدان شاهد مهم‌ترین وقایع تاریخ روسیه بوده است:

تمام امپراطوران و تزارهای روس در کلیسای اصلی ارتودوکس روسیه واقع در کاخ کرملین، تاج بر سر گذاشتند. پتر کبیر و کاترین کبیر از سن‌پیترزبورگ به مسکو آمدند تا جشن‌های پیروزی را در این میدان برگزار کنند.

امپراطوری روسیه و شهر مسکو در طول تاریخ بارها مورد تاخت‌وتاز و تجاوز دشمن واقع‌شده است. پس از تاخت‌وتاز مغول‌ها که به قرن سیزدهم برمی‌گردد، در سال 1571 مغول‌ها مجدداً مسکو را تصرف و به آتش کشیدند.

در سال 1610 مسکو توسط لهستانی‌ها فتح شد. دو سردار روس بهنام‌های دیمیتری پوژارسکی و کوزما مینین مردم را شوراندند و لهستانی‌ها را در سال 1613 از خاک سرزمینشان بیرون راندند. به همین دلیل مجسمه‌ی این دو سردار بزرگ سال‌ها بعد ساخته شد و در میدان سرخ نصب گردید.

در سال 1812 شهر مسکو  از دست سپاه ناپلئون پس گرفته شد. و روس‌ها جشن پیروزی را در این میدان برپا کردند. پیش از آن توپ‌های فرانسوی در این میدان مستقر بودند و اثرات تخریب ناشی از توپ‌ها هنوز بر بدنه دیوار کرملین وجود دارد.

میدان سرخ برای بلشویک‌ها هم مکان محترمی به‌حساب می‌آمد. به همین دلیل در سال 1924 مقبره ولادیمیر ایلیچ لنین را درست در کنار دیوار کاخ کرملین در میدان سرخ ساختند. پس‌ازآن بسیاری از بزرگان نظام کمونیستی شوروی در کنار دیوار کرملین، دفن شدند.

در ماه مه سال 1945 شوروی‌ها پیروزی بر نازی‌های آلمانی و بازپس‌گیری سرزمین‌هایشان را در این میدان جشن گرفتند.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل جمهوری روسیه، میدان سرخ بازهم مکانی برای مراسم رسمی به شمار می‌رود و از آن مهم‌تر اینکه درهای روسیه به روی گردشگران خارجی بازگردید و سالانه میلیون‌ها گردشگر از این میدان و مکان‌های اطراف آن بازدید می‌کنند. در دنیای غرب میدان سرخ اهمیتی همچون میدان سنت مارکوس ونیز، میدان سنت پیتر رم و میدان کنکورد پاریس دارد.

چه مکان‌هایی در مجاورت میدان سرخ قرار دارند:

• 1-کاخ کرملین: در مقاله‌ی جداگانه به کاخ کرملین خواهیم پرداخت.
• 2-کلیسای سنت‌بازیل: کلیسای سنت‌بازیل به دستور ایوان چهارم معروف به ایوان مخوف در سال 1550 میلادی ساخته شد. این کلیسا پس از پیروزی و غلبه بر تاتارها، لهستانی‌ها و سوئدی‌ها و یکپارچگی روسیه ساخته شد. خیلی‌ها این کلیسا را به‌عنوان کاخ کرملین می‌شناسند که اشتباه است.در مورد این کلیسا در مقاله‌ی جداگانه بحث خواهد شد.
• 3-مجسمه دیمیتری پوژارسکی و کوزما مینین: این مجسمه برنزی در سال 1818 توسط ایوان مارتوس ساخته و در میدان نصب گردید.
• 4-مقبره ولادیمیر ایلیچ لنین: پس‌ازآنکه لنین در سال 1924 به علت بیماری درگذشت، او را دفن نکردند و جسد او را به‌صورت منجمد نگهداری نمودند. بازدید از جسد منجمد لنین چه در گذشته و چه امروز مقررات خاصی دارد. تمام وسایل اضافی، کیف، دوربین، چتر یا هر چیز دیگر را باید تحویل داد. نگهبانان متعدد در طول مسیر ایستاده و شما را هدایت می‌کنند. بازدیدکننده از یک در وارد می‌شود، دور جسد می‌چرخد و از در دیگر خارج می‌شود. حق بلند صحبت کردن ندارید. محوطه داخلی کاملاً تاریک است و تنها، نوری بر روی صورت لنین که به‌صورت طاقباز با کت‌وشلوار و کراوات قرارگرفته می‌تابد. در سال 1991 یک نفر روس بر روی صورت لنین اسید پاشید، به‌طوری‌که نزدیک به دو سال ترمیم مجدد صورت وی طول کشید. ازآن‌پس جسد با یک حفاظ شیشه‌ای از بازدیدکنندگان جداشده است. پس از فروپاشی و به اصرار کلیسای ارتودوکس، صحبت‌های زیادی درگرفت تا جسد لنین از این حالت خارج‌شده و دفن گردد که تاکنون این کار صورت نگرفته است.
• 5-موزه تاریخ روسیه. این ساختمان در سال 1874 ساخته‌شده و از سال 1890 به‌عنوان شورای شهر مورداستفاده قرارگرفته است و سپس به موزه تاریخ تبدیل شد. در پشت این ساختمان و در مقابل میدان مانژ (Manege Square) مجسمه‌ی مارشال گئورگی کنستانتینویچ ژوکوف بر روی اسب قرار دارد. این مارشال فرمانده نظامی شوروی بود که برلین را در سال 1945 فتح کرد.
• 6-قبر تعدادی از سران اتحاد جماهیر شوروی. پس‌ازاینکه برای لنین در میدان سرخ آرامگاه ساختند، بسیاری از سران اتحاد جماهیر شوروی را در پای دیوار کرملین دفن نمودند. ازجمله‌ی افراد مشهوری که در این مکان دفن شده‌اند می‌توان از ژوزف استالین، لئونید برژنف، یوری آندروپف و همچنین یوری گاگارین و مارشال ژوکوف نام برد.
• 7-کلیسای کازان. کلیسای کوچک کازان در گوشه‌ی میدان سرخ قرار دارد. این کلیسا به دستور استالین تخریب گردید تا حرکت سربازان در هنگام رژه بهتر صورت پذیرد. بعد از فروپاشی، کلیسا به شکل اولیه مجدداً ساخته شد.
• 8-مرکز تجاری گوم (GUM). این مرکز تجاری قدمت زیادی دارد. پس از بازپس‌گیری مسکو از سپاه ناپلئون، روس‌ها تصمیم گرفتند خرابی‌های ناشی از جنگ را ترمیم یا دوباره‌سازی کنند. به همین دلیل مرکز تجاری بزرگ مسکو به نام کیتای گورود (Kitai-gorod) را دوباره‌سازی کردند. این مرکز تجاری ازیک‌طرف به میدان سرخ متصل می‌شود.
• 9-محل سان و رژه : میدان سرخ محل رژهو اجرای مراسم رسمی دولت روسیه و اتحاد جماهیر شوروی بوده است. مهم‌ترین رژه‌های تاریخی که در این میدان انجام‌شده یکی به سال 1941 و دیگری به جشن پیروزی در سال 1945 برمی‌گردد.

سایر نقاط دیدنی مسکو

معمولاً اکثر ایرانیان در قالب تور به مسکو سفر می‌کنند. هزینه اقامت در مسکو گران است، به همین دلیل معمولاً تورهای مسافرتی به‌صورت بازدید ترکیبی از مسکو و سن‌پیترزبورگ است. اگر به مسکو سفر کردید، نقاط دیدنی که می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید به شرح زیر است:

• میدان سرخ
• محوطه‌ی کاخ کرملین و کلیساهای داخل کاخ
• کلیسای سنت‌بازیل
• مقبره‌ی لنین
• متروی مسکو
• تئاتر بولشوئی Bolshoi Theatre
• موزه‌ی تاریخ مسکو
• موزه‌ی ایالتی پوشکین
• خیابان آربات
• کلیسای عیسی منجی Cathedral of Christ the Savior
• میدان و بنای یادبود پیروزی
• یادبود پتر کبیر
• موزه‌ی تاریخ طبیعی، علم و تکنولوژی
• سیرک مسکو
• شو ملی روسیه National Russian dance Show
• کتابخانه مسکو. این کتابخانه یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های جهان است.

   

  نکاتی که در سفر به مسکو بد نیست بدانید:

  • بهترین زمان برای سفر به مسکو ماه‌های خرداد، تیر و مرداد است. شهریورماه معمولاً هوا سرد می‌شود و احتمال بارندگی زیاد است. اگر می‌خواهید به‌قصد گردشگری به مسکو بروید، تعطیلات نوروز را انتخاب نکنید.
  • تقریباً به‌ندرت می‌توانید تابلویی را پیدا کنید که بر روی آن زبان انگلیسی نوشته‌شده باشد. خط مردم روسیه سیریلیک و زبان رسمی‌شان روسی است. بهتر است قبل از سفر به روسیه با الفبای این خط آشنا شوید. اگر این کار را بکنید بسیاری از تابلوها را به‌راحتی می‌توانید بخوانید.
  • دین اکثریت مردم روسیه مسیحی است و تقریباً اکثریت مطلق آن‌ها پیرو مذهب ارتودوکس هستند. تعداد مسلمان‌ها و یهودی‌ها هم کم نیست. هرچند درصدی از جمعیت مسن کمونیست و درصد قابل‌توجهی از جوانان، لائیک هستند.
  • آنچه بعد از فروپاشی سال 1991 خیلی به چشم می‌خورد و گاهی توی ذوق می‌زند تمایل شدید مردم روسیه خصوصاً جوانان به مظاهر تمدن و نمادهای اروپایی و عمدتاً آمریکایی است.
  • بعد از سال 1991 پولدارهایی که یک شبه به میلیون‌ها پول رسیده‌اند، کم نیستند. از آن‌طرف گدا و فقیر هم بسیار در خیابان‌ها مشاهده می‌شود.
  • مسکو شهر گرانی است. فروشگاه‌ها معمولاً تخفیف نمی‌دهند. اگر پولتان از پارو بالا نمی‌رود، خیلی روی خرید در مسکو حساب نکنید.
  • واحد پول روسیه روبل است. سعی کنید پول خود را در هتل تعویض کنید، حتی اگر کمی گران‌تر باشد.
  • یکی از سوغاتی‌ها و یادگارهای خوبی که می‌توانید از روسیه تهیه کنید، مجسمه‌های چوبی تودرتو به نام ماتروشکا است که قیمت آن‌ها معمولاً گران نیست.(هرچند انواع بسیار گران‌قیمت آن نیز وجود دارد.)
  • کلاه، شال‌گردن و لباس‌های پوست خز و سمور به‌وفور و با قیمت‌های بسیار زیاد وجود دارد، اما اگر از آن‌ها نپوشید به هیچ جا برنمی‌خورد. اگر کسی پوست شما را تنش بکند خوشتان می‌آید؟ به حیات‌وحش احترام بگذارید.
  • بعد از فروپاشی اتحاد شوروی تا دلتان بخواهد کلاه‌بردار و دزد و کیف‌قاپ در مسکو وجود دارد. بسیار مواظب دارایی‌هایتان و بخصوص پاسپورتتان باشید.
  • یکی از جاهایی که می‌توانید سوغاتی‌های ارزان و با قیمت‌هایی بسیار ارزان‌تر از مراکز توریستی پیدا کنید، بازراچه اسماعیل‌اوفسکی است. این بازارچه را بیشتر تاتارها ، مسلمانان چچن یا پیرزن و پیرمردهایی که از فروپاشی ناراضی هستند، می‌چرخانند.
  • دولت فدراسیون روسیه و خیلی از مردم سعی می‌کنند آنچه از نمادهای حکومت کمونیستی باقی‌مانده است را روز به روز بیشتر محو نمایند و دوست ندارند خیلی راجع به آن دوران صحبت کنند.
  • مثل خیلی جاهای دیگر دنیا، در مسکو آب آشامیدنی و سرویس بهداشتی پولی است.

* توضیحات عکس‌ها:

عکس شماره 1 :

            میدان سرخ مسکو. (عکس از کتاب Moscow, Holding company, 2005 اسکن شده است)

            مناطقی که علامت‌گذاری شده‌اند عبارت‌اند از:

            1- میدان سرخ. در این تصویر خطوط مخصوص رژه مشاهده می‌شود.   2- کاخ کرملین.   3-  کلیسای سنت‌بازیل   4- مقبره‌ی ولادیمیر ایلیچ لنین    5- مجسمه‌ی پوژارسکی و مینین.   6- مرکز تجاری و فروشگاه GUM   7- رودخانه مسکو.   8- یکی از هفت ساختمان بزرگ مسکو که در عهد استالین بین سال‌های 1935 تا 1953 ساخته شدند.   9- قبرها و مجسمه‌ی بزرگان دولت اتحاد جماهیر شوروی   10- جایگاه‌های سنگی که برای نشستن مسئولین در هنگام رژه ساخته‌شده است.

عکس شماره 2 :

            نمایی از میدان سرخ. ساختمان قرمزرنگ روبرو ساختمان موزه‌ی تاریخ است.

عکس شماره 3 :

            یکی از ورودی‌های میدان سرخ. این ورودی فقط مخصوص کسانی است که می‌خواهند از مقبره‌ی لنین بازدید کنند. در سمت راست، دیوار و دو تا از برج‌های کاخ کرملین مشاهده می‌شود.

عکس شماره 4 :

            مقبره‌ی لنین. در پشت مقبره دیوار کاخ کرملین و در پشت آن کاخ ریاست جمهوری به چشم می‌خورد.

عکس شماره 5 :

            نمایی از میدان سرخ و موزه‌ی تاریخ روسیه

عکس شماره 6 :

            یکی از برج‌های اصلی دیوار کاخ کرملین. هرکدام از این برج‌ها اسم جداگانه دارند که در مقاله‌ی مربوط به کاخ کرملین به آن خواهیم پرداخت.

عکس شماره 7 :

            مرکز تجاری GUM

عکس شماره 8 :

            کلیسای کازان واقع در گوشه‌ی میدان سرخ

عکس شماره 9 :

            نمایی از میدان سرخ

عکس شماره 10 :

            کلیسای سنت‌بازیل. خیلی‌ها این کلیسا را با کاخ کرملین اشتباه می‌گیرند.

عکس شماره 11 :

            کلیسای سنت‌بازیل. این کلیسا به دستور ایوان چهارم معروف به ایوان مخوف ساخته شد.

عکس شماره 12 :

            مجسمه دیمیتری پوژارسکی و کوزما مینین در سال 1818 توسط ایوان مارتوس ساخته و در میدان نصب گردید.

عکس شماره 13 :

            نمایی از میدان سرخ و دیوارهای کاخ کرملین. ساختمان زردرنگ کاخ ریاست جمهوری روسیه است.

عکس شماره 14 :

            نمای دیگری از کلیسای سنت‌بازیل

عکس شماره 15 :

            نمایی از میدان سرخ.

عکس شماره 16 :

            یکی دیگر از ورودی‌های میدان سرخ. در منتهی علیه سمت راست ساختمان قدیمی دومای روسیه مشاهده می‌شود. سپس بخش کوچکی از کلیسای کازان، مرکز تجاری، کلیسای سنت‌بازیل، کاخ کرملین و نهایتاً در سمت راست ساختمان موزه‌ی تاریخ مشاهده می‌شود.

عکس شماره 17 :

            برای بازدید از مقبره و جسد منجمد ولادیمیر لنین، باید از این مسیر عبور کنید. جسد تعدادی از بزرگان دولت اتحاد جماهیر شوروی در پای دیوار کرملین دفن شده و اسامی آن‌ها بر روی دیوار است. همچنین تندیس (سردیس) برخی از آن‌ها نیز ساخته‌شده و در کنار قبرشان نصب گردیده.

عکس شماره 18 :

            در سرتاسر دیوار کاخ کرملین در میدان سرخ اجساد بزرگان شوروی دفن شده است. (جایی که درختان سرو کاشته شده‌اند)

عکس شماره 19 :

            نیمکت‌های پله‌پله سنگی برای نشستن میهمانان در هنگام رژه ساخته‌شده است. درست در وسط تصویر تندیس سفیدرنگ متعلق به ژوزف استالین است.

عکس شماره 20 :

            این مکان مدور که روس‌ها به آن Lobnoye Mesto  می‌گویند به معنی " جایگاه سرها " مکانی است در نزدیکی کلیسای سنت‌بازیل. برای اولین بار در سال 1530 با آجر ساخته شد. هدف و عملکرد اصلی آن برای سخنرانی، وعظ و  اعلان دستورالعمل‌های حکومتی بوده است. هرچند گاهی اوقات نیز در این مکان مراسم اعدام نیز برگزار می‌شده است. در سال 1786 این مکان به شکل سابق با سنگ سفید مجدداً ساخته شد. سکه‌هایی را که بر روی زمین می‌بینید، مردم به احترام آدم‌هایی که در این مکان اعدام گردیده‌اند، ریخته‌اند.

عکس شماره 21 :

            این مکان جایی است که روس‌ها معتقدند اگر در مرکز آن بایستی و سکه‌ای پرتاب کنی، آرزویت برآورده می‌شود.

عکس شماره 22 :

            در خروجی میدان سرخ بساط دست‌فروش‌ها به راه است.

عکس شماره 23 :

            ماتروشکاهای مختلف از فرم سنتی آن گرفته تا ماتروشکا با عکس دیمیتری مدودوف. بشقاب‌هایی که عکس‌های روسیه بر روی آن‌هاست. انواع جاسوئیچی و لیوان و عکس در این خرده‌فروشی‌ها می‌توانید پیدا کنید.  

عکس شماره 24 :

            در این دست‌فروشی‌ها، به فراخور دیدگاه‌های گردشگران از پرچم فعلی روسیه تا انواع کلاه‌های نظامی به فروش می‌رسد. قدمت پرچم فعلی روسیه به سیصد سال پیش و زمان پتر کبیر می‌رسد. آن‌طور که می‌گویند طراحی این پرچم توسط شخص پتر کبیر انجام شده است. این پرچم در سال 1991 نماد رسمی فدراسیون روسیه گردید.       

عکس شماره 25 :

            مثل خیلی از مراکز دیدنی و پرجمعیت خودمان، هنوز هم عکاس‌های با دوربین‌های سنتی در میدان سرخ دیده می‌شوند.        

عکس شماره 26 :

            اگر شانس داشته باشید، در روزهای خاصی یک سری نمایش‌های سنتی در میدان سرخ برگزار می‌شود.   

عکس شماره 27 :

            در این تصویر تلفیقی از سنت و مدرنیته مشاهده می‌شود!

عکس شماره 28 :

            برای آن‌هایی که هنوز در رویای اتحاد جماهیر شوروی هستند، این آدم‌ها ایستاده‌اند تا در قبال دریافت وجه با ایشان عکس بگیرند. نکته‌ی جالب اینکه نفر سمت راست شباهت عجیبی به استالین و نفر سمت چپ شباهت بسیاری به برژنف دارد.     

عکس شماره 29 :

            نویسنده در مقابل مقبره لنین.           

نویسنده و عکس‌ها: دکتر مسعود شهیدی

هرگونه کپی‌برداری به‌منظور تجاری ممنوع است. کپی‌برداری به‌منظور اشاعه فرهنگ گردشگری و با اهداف غیرتجاری در صورت اجازه مدیر سایت و ذکر منبع بلامانع است.

بازدیدکننده‌ی گرامی: درصورتی‌که از میدان سرخ بازدید نمودید، خواهشمند است هرگونه تغییر در مطالب مربوط یا سایر مواردی که به نظرتان می‌رسد را از طریق لینک نظرات به مدیریت سایت اطلاع دهید تا دیگران نیز از آن بهره‌مند گردند. با تشکر