خانه کرد (عمارت آصف)
Kord House (Asef mansion)
عمارت آصف که امروزه نام "خانه کرد" را برای آن برگزیده‌اند، یکی از قدیمی‌ترین بناهای موجود در شهر سنندج است و بر اساس شواهد و شیوه معماری احتمالاً احداث بنای اولیه آن (که بخش عمده ضلع شمالی عمارت را دربرمی‌گیرد) مربوط به دوره صفویه باشد. قسمت‌های دیگر در دوره قاجاریه و اوایل پهلوی تکمیل‌شده است. هرچند عمارت آصف نام خود را از آصف دیوان گرفته است، اما بانی اولیه آن را خانواده معتمد هاشمی می‌دانند و احتمالاً میرزا محمدرضای وزیر (پدر آصف‌دیوان) آن را تملک نموده و سپس در زمان آصف دیوان با الحاق سردر ورودی و بخش‌های شرقی و غربی، عمارت شکوه نهایی خود را به دست آورده و ازاین‌رو به عمارت آصف مشهور شده است.
مجموعه عمارت حدود چهار هزار مترمربع عرصه و اعیانی دارد و علاوه بر سر در و دالان ورودی و اتاق تقسیم آب دارای چهار حیاط است که عبارت‌اند از:
- 1-حیاط بیرونی (اصلی)
- 2-حیاط اندرونی
- 3-حیاط مستخدمین
- 4-حیاط مطبخ
عمارت آصف در سال 1376 توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کردستان تملک شد. پس از انجام مطالعات و تهیه طرح‌های لازم، مرمت و احیای آن از سال 1378 آغاز گردید و تا اردیبهشت سال 1382 به طول انجامید.
مجموعه خانه کرد به‌عنوان یک مرکز فرهنگی بزرگ در شهر سنندج، پروژه‌ای است که قرار است در محدوده‌ای به مساحت حدود چهارده هزار مترمربع دایر شود و این محدوده شامل عمارت آصف دیوان، مسیر دیوان، بخش باقی‌مانده خانه ساعد‌سلطان (منزل امیر آصفی) و زمین‌های حدفاصل این بناها و حمام و سردر خانه شجاع‌لشکر است.
فاز اول این پروژه که فضاها و غرفه‌های نمایشی موزه است در 27 اردیبهشت 1382 گشایش یافت.
فضاها و غرفه‌های نمایشی (عمدتاً به شکل موزه مردم‌شناسی) که فعلاً قابل بازدید می‌باشند عبارت‌اند از:
- نگارخانه و حیاط ورودی
- حمام
- غرفه‌های زندگی شهری
- مکتب‌خانه
- قالی‌بافی
- آثار استاد بهزادیان
- غرفه‌های مشاغل و فنون
- بخش اسناد و عکس‌های تاریخی
- اتاق خان
- بخش پوشاک
- زیورآلات
- غرفه شکار
- غرفه‌های صنایع‌دستی
- بخش کشاورزی
- غرفه زندگی روستایی و بخش مطبخ
- کتابخانه
- مرکز اسناد
* منبع: سازمان میراث فرهنگی استان کردستان
لازم به توضیح است که حیاط مستخدمین که اکنون از آن به‌عنوان نگارخانه، چایخانه و سرویس بهداشتی استفاده می‌شود، به‌مرورزمان کاملاً تخریب‌شده و این بخش، در هنگام مرمت بنا، کاملاً بازسازی گردیده است.
درمجموع می‌توان گفت: خانه کرد فضای دل‌نشینی است که بیننده را با آداب‌ورسوم، فرهنگ گذشته و حال مردم کردستان و بزرگان این قوم که یکی از شاخه‌های قدیمی و اصلی نژاد آریایی هستند، آشنا می‌کند.
موقعیت جغرافیایی:
استان کردستان، شهر سنندج. " 06 '19 ْ35 شمالی و "49 '59 ْ48 شرقی. ارتفاع از سطح دریا 1508 متر.
نحوه دسترسی:
خانه کرد در مرکز شهر سنندج در خیابان امام خمینی و به فاصله بسیار کمی از میدان انقلاب (میدان مرکزی شهر) واقع‌شده است. خیابان‌های مرکزی شهر عمدتاً یک‌طرفه‌اند اما محدودیت طرح ترافیک ندارند.
شهر سنندج 500 کیلومتر با تهران، 165 کیلومتر با همدان و 135 کیلومتر با کرمانشاه فاصله دارد. بخش عمده مسیرهای همدان-سنندج و کرمانشاه-سنندج یک بانده و دارای نواحی کوهستانی و برف‌گیر است.
شهر سنندج دارای فرودگاه است.
امکانات رفاهی:
* پارکینگ مناسب نزدیک خانه کرد موجود نیست.
* آب آشامیدنی در مجموعه موجود است.
* سرویس بهداشتی قابل‌قبول است. خانه کرد فاقد توالت فرنگی است.
* تعداد هتل و مسافرخانه در شهر سنندج بسیار محدود است و متناسب با تعداد مسافرین در فصل تابستان و تعطیلات نوروز نیست. به همین دلیل بسیاری از مسافران به دلیل کمبود جای مناسب و کاهش هزینه‌های سفر در چادر اطراق می‌کنند. در صورت تمایل به استفاده از هتل حتماً قبلاً هماهنگی‌های لازم را به عمل‌آورید.
* چایخانه سنتی در خانه کرد موجود است.
* آنتن دهی تلفن همراه مطلوب است.
* برای ورود لازم است بلیط تهیه فرمایید.
* محدودیت یا ممنوعیتی برای گرفتن عکس و فیلم وجود ندارد.
* خانه کرد بروشور دارد. در صورت درخواست به شما تحویل خواهند داد. هم‌زمان نقشه راهنمای گردشگری استان را هم مطالبه کنید.
امنیت منطقه:
شهر سنندج به‌عنوان مرکز استان کردستان از امنیت بالایی برخوردار است. مردم سنندج خونگرم و مهمان‌نواز هستند و با شما به‌عنوان گردشگر به شایستگی برخورد می‌کنند.
بهترین زمان بازدید:
خانه کرد در مرکز شهر سنندج واقع‌شده و در هر فصلی از سال می‌توان به‌راحتی از آن بازدید کرد. هرچند اگر به‌قصد گردشگری به کردستان سفر می‌کنید، طبیعتاً زمستان‌های سرد و یخبندان و روزهای کوتاه می‌تواند تا حدودی آزاردهنده باشد و از کیفیت گردشگری شما بکاهد. بهترین زمان بازدید و استفاده از طبیعت زیبای کردستان ماه‌های اردیبهشت و خرداد است.
* توضیحات اضافه:
* اگر برای بازدید به خانه کرد رفتید، توصیه می‌شود از مسجد دارالاحسان (جامع) سنندج و موزه سنندج که فاصله بسیار کمی با خانه کرد دارند و پیاده می‌توانید به‌راحتی از آن‌ها دیدن کنید، بازدید فرمایید.
* یک توصیه مهم: اگر برای گردشگری به استان کردستان می‌روید، از بازدید غار کرفتو و دریاچه زریوار غافل نشوید.
* توضیحات عکس‌ها:
عکس شماره 1 :
تابلوی ورودی خانه کرد واقع در خیابان امام خمینی.
عکس شماره 2 :
سردر ورودی خانه کرد (عمارت آصف). گیشه فروش بلیط مشاهده می‌شود.
عکس شماره 3 :
حیاط بیرونی. در ورودی حیاط اندرونی و گلدسته‌های مسجد مشاهده می‌شوند.
عکس شماره 4 :
یکی از اتاق‌های طبقه دوم. بخش زیورآلات مردم کرد.
عکس شماره 5 :
ایوان شاه‌نشین. به زیبایی کار با چوب و آینه دقت فرمایید.
عکس شماره 6 :
یکی از اتاق‌های طبقه اول. آثار هنری کار با چوب، اثر استاد علی‌اکبر بهزادیان (هنرمند معروف کرد)
عکس شماره 7 :
حیاط مستخدمین. این حیاط کاملاً بازسازی‌شده و هم‌اکنون نگارخانه، چایخانه و سرویس‌های بهداشتی در آن قرار دارد.
عکس شماره 8 :
حمام خانوادگی آصف. لازم به توضیح است که تعداد خانه‌هایی که در گذشته حمام داشته‌اند، بسیار محدود بوده است.
عکس شماره 9 :
حمام خانوادگی آصف. در سمت راست تصویر خزینه حمام مشاهده می‌شود.
عکس شماره 10 :
نمایی از حیاط بیرونی.
عکس شماره 11 :
نمایی از حیاط بیرونی.
عکس شماره 12 :
نمایی از گچ‌بری‌های زیبا و پنجره‌های قدیمی.
عکس شماره 13 :
اتاق خان (شاه‌نشین). به زیبایی پنجره که در بسیاری از منازل قدیمی ایران وجود داشته است دقت فرمایید.
عکس شماره 14 :
اتاق خان.
عکس شماره 15 :
اتاق نشیمن روستایی. هرچند وسیله گرم‌کننده در خانه‌های شهرنشین نیز کرسی بوده است. این کرسی‌ها در خانواده‌های پولدارتر با زغال که در منقل قرار می‌گرفت، گرم می‌شد. برخی کرسی را روی تنور که روزها در آن نان می‌پختند برپا می‌کردند. در مناطق روستایی و مردم فقیر، به‌جای زغال از فضولات خشک‌شده حیوانات برای گرم کردن کرسی استفاده می‌کردند. معمولاً زیر کرسی و به وسط سقف کرسی قلابی وجود داشت که دیگ غذا را به آن آویزان می‌کردند تا شب‌هنگام و به‌تدریج، غذای فردا با گرمای منقل بپزد. (غذای پختنی معمول مردم آش و به‌ندرت آبگوشت بود و از برنج به‌ندرت و شاید سالی یک‌بار استفاده می‌کردند). اتاق روستایی معمولاً با نمد یا گلیم پوشیده می‌شد. روستائیان بضاعت خرید فرش را نداشتند. ای‌کاش در این فضای موزه نیز از این نوع پوشش بجای فرش استفاده می‌شد.
عکس شماره 16 :
اتاق نشیمن شهری. در اتاق نشیمن سنتی مردم کردستان قطعاً فن‌کوئل وجود نداشته است! همچنین بخاری دیواری در بسیاری از خانه‌ها موجود نبوده است.
عکس شماره 17 :
کارگاه قالی‌بافی. (قالی، گلیم یا جاجیم‌بافی در گستره وسیعی از پهنه ایران‌زمین از وظایف زنان بوده است)
عکس شماره 18 :
بخش پوشاک. این بخش که در طبقه دوم واقع‌شده است انواع پوشاک زنانه و مردانه نواحی مختلف مردم کردستان ، منطقه اورامانات (کرمانشاه) و جنوب آذربایجان غربی را به زیبایی در معرض دید بازدیدکنندگان قرار داده است.
عکس شماره 19 :
مکتب‌خانه. از ترکه و چوب و فلک ملاباشی خبری نیست.
عکس شماره 20 :
زیورآلات یک زن کرد. سکه‌های استفاده‌شده دو ریالی و گاهی ده ریالی قدیمی است.
عکس شماره 21 :
پالان‌دوزی. پالان همان روکش صندلی! امروزی است که بر روی چهارپا می‌انداختند و هم‌اکنون نیز می‌اندازند تا بهتر بتوان سوار حیوان شد.
عکس شماره 22 :
سبدبافی. بزرگ‌ترین کشف قرن بیستم نایلون است. قبل از آن صنعت سدیو‌جامه-بدبافی و سفالگری رواج فوق‌العاده‌ای داشت.
عکس شماره 23 :
کارگاه کِلاش بافی. کلاش نوعی پاپوش است که اشکال دیگر آن را در نواحی مرکزی‌تر ایران گیوه می‌گویند.
عکس شماره 24 :
ادوات سوارکاری و شکار. سبدی که در وسط تصویر مشاهده می‌کنید وسیله‌ای برای گرفتن پرندگان کوچک مانند کبوتر و گنجشک بوده است. این سبد یک راه یکطرفه است که پرنده نمی‌تواند از آن خارج شود. در سمت راست تصویر دیوجامه قرار دارد. دیوجامه پارچه‌ای سفیدرنگ است که با تکه پارچه‌های رنگی تزیین‌شده است و برای شکار کبک استفاده می‌شود. (در موزه مردم‌شناسی خرم‌آباد نیز وجود دارد)
عکس شماره 25 :
ادوات کشاورزی و بسته‌بندی کاه.
عکس شماره 26 :
کارگاه جولایی (بافندگی) . در سمت راست ادوات حلاجی نیز دیده می‌شود.
عکس شماره 27 :
سمت چپ: خراطی (کار با چوب)، سمت راست: چاقوتیزکنی.
نویسنده و عکس: دکتر مسعود شهیدی
تاریخ نگارش: 1390
هرگونه کپی‌برداری به‌منظور تجاری ممنوع است. کپی‌برداری به‌منظور اشاعه فرهنگ گردشگری و با اهداف غیرتجاری در صورت اجازه مدیر سایت و ذکر منبع بلامانع است.
بازدیدکننده‌ی گرامی: درصورتی‌که از خانه‌ی کرد بازدید نمودید، خواهشمند است هرگونه تغییر در مطالب مربوط به امکانات رفاهی یا سایر مواردی که به نظرتان می‌رسد را از طریق لینک نظرات به مدیریت سایت اطلاع دهید تا دیگران نیز از آن بهره‌مند گردند. با تشکر